Grote Kerk Oss donderdag 30 januari 2020

De twee grote glas-in-lood ramen die u hier links en rechts van mij ziet zijn uniek. De glas-in-lood ramen in het middenschip zijn uniek. Uniek voor deze kerk, uniek voor de stad en de regio. Deze ramen die de kerk toekwamen in 1857 door liefdadigheid van de familie Jurgens en andere vooraanstaande Osse families vragen zorg. Net zoals dit gebouw met haar kunstschatten en het vele andere religieuze erfgoed in onze gemeente. Dat is een stevige uitdaging en harde werken want met de liefdadigheid van toen kunnen we de kerk van vandaag niet meer onderhouden.

Een groot welkom aan u allen hier in de Grote Kerk van Oss, mijn naam is Sidney van den Bergh, ik ben parochiebestuurder van deze parochie en samen met de Talentencampus en de TU initiatiefnemer van een Learning Community. De Learning Community Religieus Erfgoed Oss. Welkom aan onze Bisschop en wethouder van Oss en welkom aan de studenten van de TU en de Avans Hogeschool. We hebben deze Learning Community opgezet als katalysator om met elkaar in gesprek te gaan over de toekomst van een kerkgebouw. En laat ik duidelijk zijn niet om die plannen morgen uit te voeren maar wel om te leren van die gesprekken, leren van studenten die blanco naar een kerkgebouw kijken. En leren van wat parochianen vinden. Doen we dat in deze Learning Community alleen voor de katholieke parochies. Nee, ook Protestantse, andere Christelijke en Moslimgemeenschappen doen mee. En we maken geen statisch rapport voor het parochiebestuur maar willen vooral een praktisch aanpak door mensen bij elkaar aan tafel te zetten en wat mij betreft is iedereen welkom aan die tafel.

Want je zou maar parochiebestuurder zijn in deze tijd. Je zou maar die parochiebestuurder zijn in een tijd waar velen een mening hebben over hoe de kerk moet omgaan met haar religieus erfgoed. Een parochiaan gewoon naar de mis in zijn kerk ook zijn ze in die kerk dan nog maar met een paar. “Waar er twee of drie bijeen zijn in mijn naam daar ben ik in hun midden” staat geschreven dus ja ik snap dat. Inwoners willen misschien juist dat het gebouw ook anders gebruikt kan worden en omwonenden zijn vaak verknocht aan het uitzicht. Het gemeentebestuur is niet de eigenaar en kan grote investeringen of onderhoudskosten niet zomaar voor haar rekening nemen. En tot slot zijn erfgoed-commissies kritisch als het gaat om het behouden van de monumentale aspecten. En ik hoef u niet te vertellen dat een parochiebestuur het voor haar begroting niet moet hebben van de collecteschaal op zondag. Om u een beeld te geven, de parochie Willibrordus reserveert op jaarbasis ongeveer 175/M voor het onderhoud van deze kerk. Dat klinkt allemaal niet voorspoedig, zijn er dan alleen maar zorgen? Nee zeker niet, want kerkgebouwen zijn er al vele honderden jaren en betrokkenen hebben in het verleden steeds de veerkracht getoond om die gebouwen als godshuis naar een volgende generatie te brengen.

Er is dus werk aan de winkel en ik wil vandaag graag twee zaken expliciet benoemen. Om te beginnen is het nodig moed te tonen en als tweede moeten we het gesprek hebben.

Moed tonen betekent dat je bijvoorbeeld als katholieke organisatie moet durven overwegen hoe bestaand religieus erfgoed her-ontwikkeld kan worden zonder het direct te verkopen of aan de eredienst te onttrekken. Hoe kan het dienstbaar blijven voor onze samenleving of hoe kan het rendement opleveren voor de parochie. Stad of dorp vragen bijvoorbeeld een plek om elkaar te ontmoeten, samen te kunnen eten, een plek om samen te zingen of kunst tentoon te stellen en toeristen te enthousiasmeren. Maar diezelfde lokale gemeenschap heeft misschien ook wel behoefte aan betaalbare huurwoningen. En eigenlijk wil niemand de plek missen waar hij of zij een kaars kan branden voor hulp en bijstand. Dus als er nood-aan-de-man is moet een parochie wat mij betref de rol pakken om meerdere functies samen te brengen zoals ontmoeten, wonen, tentoonstellen en gebed. En dat betekent ook investeren en naar een verdienmodel zoeken. Want een parochie heeft dat rendement ook gewoon keihard nodig om de toekomstige begroting sluitend te krijgen. Hebben we de moed? ’Een parochie is geen projectontwikkelaar hoor ik vaak, dat past niet bij het geloofsleven’ maar ik denk dan ’In het verleden waren de kerken de grootste vastgoed-bezitters’. Het vraagt moed na te denken om gecontroleerde nevenbestemmingen toe te staan. Hoe ingewikkeld dat ook is. Niet om dat volgende week al te besluiten maar wel om het nu op de agenda te zetten. Om vervolgens het oor te luister te leggen hoe kerkgebouwen dienstbaar kunnen zijn aan de samenleving zonder die dierbare Godslamp uit te blazen. Hebben we die moed? Aan de andere kant vraagt het ook iets van een lokale gemeenschap die niet in de kerk komt maar wel een prominente mening heeft over het wel en wee van het erfgoed. Niet alle ideeën zijn uitvoerbaar en niet alle plannen zijn betaalbaar. Soms kost het heel veel tijd en ja soms is het gewoon niet passend. Want als een kerk geen uitvaartonderneming in zijn kerk wil huisvesten bijvoorbeeld dat zullen we dat van elkaar moeten aannemen en accepteren hoe lastig dat ook kan zijn. Hebben we die moed?

Het tweede punt wat ik wil benoemen is dat we het gesprek met elkaar moeten voeren. Het gesprek met parochianen en niet parochianen, met omwonenden en met inwoners van een dorp of wijk. En ja ook met de politiek en monumentencommissies en met iedereen die zich betrokken voelt. Maak de zorgen op tijd bespreekbaar en niet op het moment dat je als parochiebestuur het besluit hebt genomen dan ben je echt te laat. In een samenleving leef je samen en moeten we ons niet voor elkaar hoeven verstoppen. Want ook iemand die nooit in de kerk komt kan ongelofelijk veel liefde hebben voor een kerkgebouw en bijbehorende kunstschatten. Dat geluid mag er ook zijn, dat moet er zijn zelfs. We kunnen leren van elkaar en de betrokkenheid vergroten door gewoon om tafel te gaan. Daarom ben ik zo blij met deze learning community waarin deelnemers gewoon een herbestemming bediscussiëren. Nogmaals niet om morgen uit te voeren maar gewoon om elkaar te inspireren. En wat zou het mooi zijn als daar straks nog studenten bijkomen van de Avans om uit te rekenen of een plan betaalbaar is. Hoe waardevol is het als in een volgend stadium ook Osse ondernemers hun kennis willen delen met studenten. Begin 2018 had ik het eerste gesprek met Marcel en bespraken we de ideeën voor het samenbrengen van studenten en een aantal kerken in Oss. We gingen heel voorzichtig van start. Begin 2019 kwam Richard erbij met de Talentencampus en bouwden we een Learning Community Religieus Erfgoed in Oss. En vandaag bespreken we ideeën van de studenten voor de kerk in Maren Kessel, Teefelen, Megen, de Heilig Hart kerk en de Visserskerk. Ik gun het alle geloofsgemeenschappen om met deze kanjers van studenten in gesprek te kunnen. En tot slot gun ik iedereen moed want er is moed nodig om het kerkgebouw zonder zorgen naar een volgende generatie te brengen, in welke vorm dan ook. Ik heb geleerd “Wees sterk en houd moed” en daar wil ik graag, met u op vertrouwen, dank u wel!