Spreektekst congres Learning Community Religieus Erfgoed Oss (15 september 2021)

Begin dit jaar heeft de parochie Willibrordus de Bisschop gevraagd om de Visserskerk  in Oss aan de eredienst te onttrekken. En dat is me nogal een besluit voor een parochie, dat vraag je niet zomaar. Daar gaat een zorgvuldig proces aan vooraf, waarbij je niet alleen iets afsluit maar ook de verplichting hebt iets nieuws te beginnen. 

Een groot welkom aan u allen hier in de Grote Kerk van Oss, mijn naam is Sidney van den Bergh, ik ben parochiebestuurder van deze parochie en samen met  Richard van Ommen van de Talentencampus en Marcel Musch van de TU Eindhoven initiatiefnemer van deze Learning Community Religieus Erfgoed Oss. Welkom aan onze sprekers en welkom aan de studenten. 

Voor uw beeldvorming, de Visserskerk staat op 500 meter hier vandaan, gebouwd in 1921, verbouwd in 1971 en weer opnieuw verbouwd begin jaren 90. Het is een gemeentelijk monument en tijdens de laatste verbouwing is er een stuk van de kerk afgehaald wat er eerder was aangezet. De kerk staat midden in de stad op een relatief klein stuk grond. Terwijl het aantal gelovigen in de Visserskerk terugliep, de pastoor zijn tijd voortdurend moet verdelen over steeds meer kerken, de staat van onderhoud steeds weer nieuwe investeringen vraagt komt er een moment waarop je als parochiebestuur het gesprek hebt over de vraag “wat doen we”. En ik kan u verzekeren dat zijn de minst prettige vergaderingen. 

In mijn vorige betoog vanaf deze plaats pleitte ik januari 2020 voor “Moed” en “Dialoog” in discussies over de toekomst van een kerk. Een discussie die meestal voorkomt bij  kerken die te maken hebben met teruglopend teruglopende financiele middelen of teruglopend kerkbezoek. Ik hecht er waarde aan u te vertellen dat die terugloop op een aantal plekken ook tot stilstand lijkt te komen. Daarnaast geldt dat geschreven staat “Waar er twee of drie bijeen zijn in mijn naam daar ben ik in hun midden”, dus het gaat niet alleen om het aantal kerkbezoekers. 

Moed tonen betekent dat je als katholieke organisatie eerst zelf bedenkt hoe bestaand religieus erfgoed her-ontwikkeld kan worden zonder het bijvoorbeeld direct te verkopen of aan de eredienst te onttrekken. Hoe het kerkgebouw dienstbaar  kan zijn aan de samenleving. Bijvoorbeeld als een plek om elkaar te ontmoeten, samen te eten, samen te zingen of kunst tentoon te stellen en toeristen te ontvangen. Activiteiten die onze samenleving maken. Diezelfde lokale gemeenschap heeft misschien ook wel behoefte aan betaalbare huurwoningen. En eigenlijk wil niemand de Mariakapel missen waar hij of zij een kaars kan branden voor hulp en bijstand. Als de situatie zich voordoet moet een parochie wat mij betreft een plan hebben om meerdere functies  samen te brengen zoals ontmoeten, wonen, tentoonstellen en gebed. Maar we moeten ook realistisch zijn dat niet iedere parochie daar in slaagt of dat niet iedere parochie de capaciteit daarvoor heeft. En eerlijk is eerlijk dan geldt ook dat daar waar een parochie het niet zelf lukt op zoek moet naar partijen die kunnen helpen of het helemaal overnemen.  

Mooi gezegd maar hoe gaat dat dan in de Visserskerk hoor ik u denken. In de Visserskerk hebben we een initiatiefgroep laten starten die de mogelijkheden onderzoekt een Babythuis Huis te stichten. Een plek waar, overwegend, jonge moeders met hun pasgeborene tot maximaal negen maanden na de bevalling kunnen blijven en waar ze leren wat het betekent ‘moeder’ te zijn. Daarnaast  een plek om samen te koken en de maaltijd te gebruiken met mensen die er alleen voor staan of even niet de financiële middelen hebben maar ook een Mariakapel voor gebed en het branden van een kaars. Daarmee neem je als parochie een verantwoordelijkheid in de diaconie en naar de samenleving. En dat op thema’s waar je als Katholieke Kerk ook echt van waarde bent. En dat kan onze samenleving heel goed gebruiken.  

Het tweede punt wat ik benoemde is dat we het ‘gesprek’ met elkaar moeten voeren. Met parochianen en niet parochianen, met omwonenden en met inwoners van een dorp of wijk. Met de politiek, het gemeentebestuur, de monumentencommissies, iedereen die zich betrokken voelt. De gesprekken voor de Visserskerk zijn we een aantal jaren geleden gestart. We hebben onder andere de parochianen meegenomen in de overwegingen en ze laten wennen aan het idee. Vervolgens hebben we ze van harte welkom geheten in deze Kerk. 

In die voorbereiding is de Learning Community als een katalysator geweest om met elkaar in gesprek te gaan. En laat ik duidelijk zijn niet om al die plannen morgen uit te voeren maar wel om te leren van die gesprekken, leren van studenten die blanco naar een kerkgebouw kijken. En luisteren naar wat parochianen en betrokkenen vinden. Daarmee komt er over en weer begrip en vertrouwen en dat is voorwaardelijk voor het vervolg. 

Deze Learning Community heeft in de afgelopen jaren de kerken in Oss, Macharen, Megen, Ravenstein, Demen, Oijen en Maren Kessel als studieobject gebruikt. In totaal meer dan 10 kerken. Allemaal tekeningen en ideeën waarover je het kunt hebben. Hoe mooi zou het zijn als ook bouwbedrijven, architecten, technici, ambtenaren en de Rijksdienst voor Erfgoed betrokken zijn. Dat je in Oss samen een echte ‘lerende omgeving’ bouwt op het gebied van Religieus Erfgoed. Daarmee zijn we beter voorbereid en is er tijd om meerdere varianten te ontwikkelen. 

Inmiddels weten we dat kerkgebouwen er al vele honderden jaren staan en dat betrokkenen in het verleden steeds de veerkracht hebben getoond om die gebouwen als godshuis naar een volgende generatie te brengen. Veelal gewoon geruisloos. Dat geldt niet op dezelfde manier voor deze Learning Community. Daar is meer voor nodig, daar zijn wij allemaal voor nodig. Mijn oproep aan iedereen hier is dan ook om mee te doen en de Learning Community Oss te laten groeien. Het heeft laten zien wat de toegevoegde waarde is.

En tot slot gun ik iedereen moed want er is moed nodig om een kerkgebouw zonder zorgen naar een volgende generatie te brengen, in welke vorm dan ook. Ik heb geleerd “Wees sterk en houd goede moed” en daar wil ik graag, met u op vertrouwen, dank u wel!