In de dialoog over de toekomst van onze kerken komen vaak dezelfde beelden naar voren. Enerzijds kunnen we kerken proberen te behouden als kerk, inclusief alle onderhoudsverplichtingen, anderzijds kunnen we kerken aan de eredienst onttrekken en ze transformeren of afbreken. In Frankrijk kennen ze nog een optie: heel langzaam laten vervallen tot ruïne. En het rare is dat ik het wel bij Frankrijk vind passen. Niet bij Nederland… of toch?

Terwijl ik deze blog schrijf ben ik met mijn gezin in Frankrijk en hebben we vanmorgen een kaars opgestoken in een kleine kerk hier vlakbij het strand. In de kerk is een ploeg dorpsbewoners aan het werk en als parochiebestuurder ben ik geïnteresseerd hoe het besturen van een parochie in Frankrijk gaat. Tijdens een uitgebreide koffie word ik bijgepraat en er sluiten steeds meer mensen aan, tot we een levendige, gepassioneerde discussie hebben.

Ook in Frankrijk hebben parochies te maken met teruglopend kerkbezoek. Ook hier is sprake van parochiefusies. En ook hier hebben parochies te maken met teruglopende inkomsten. In de kerk waar we zijn is tienmaal per jaar een dienst, heel minimaal dus. Maar ze zijn er maar wat trots op.

Het kerkgebouw is eigendom van de gemeente en daar ligt dus de verantwoordelijkheid voor het onderhoud. De inkomsten van de parochie zijn ten behoeve van de diaconie. In Frankrijk kennen ze geen monumentencommissie die de staat van het gebouw vaststelt en in een rapport de gebreken opsomt die aangepakt moeten worden. Als je onze kerkgebouwen vergelijkt met die in Frankrijk, verkeren onze kerkgebouwen in een topconditie. Maar laten we vooral ook vaststellen dat dat, ondanks overheidssubsidie, de parochies veel geld kost.

Om die reden staan parochies op enig moment voor de keuze wat te doen als, in een leeglopende kerk met teruglopende inkomsten, de kosten van het onderhoud steeds zwaarder drukken. Transformeren naar een nieuwe bestemming die recht doet aan de historie of in een uiterst geval afbreken om plaats te maken voor appartementen? Tijdens ons gesprek lijkt dat in Frankrijk op het platteland toch wat lastig, terwijl er in mijn beleving vaak prima een chambre d’hotes gevestigd kan worden.

Een kerk vertelt immers de geschiedenis van het dorp, van de omgeving en van mensen die er hebben gewoond. Het is een essentieel onderdeel van de cultuur, ook in Frankrijk. Zelfs bewoners die niet meer naar de kerk gaan vinden het vaak te ver gaan als het kerkgebouw wordt afgebroken of wordt getransformeerd. Juist om dat verhaal en om die geschiedenis. En er is hier een prima alternatief wat wij in Nederland niet kennen: geen groot onderhoud meer en langzaam laten vervallen tot ruïne. Want ook een ruïne vertelt de geschiedenis en trekt over honderden jaren mensen om te kijken naar het verhaal.

Ik rijd middags weer weg en zie bij verschillende kerken het onkruid uit de kerktoren groeien, terwijl door de grote zware ongeverfde kerkdeur toeristen naar binnen gaan en binnen dorpelingen in gebed zijn en kaarsen branden. Tja, het is een optie…